Sukcesja przedsiębiorstwa
Sukcesja przedsiębiorstwa (Unternehmensnachfolge) to obszerne zagadnienie prawne z pogranicza prawa handlowego, prawa spółek, prawa podatkowego oraz często też prawa pracy, prawa spadkowego i prawa rodzinnego. Każdy przedsiębiorca kiedyś chce lub musi zakończyć swoją działalność rynkową. Jej zakończenie może wynikać z chęci przejścia na zasłużoną emeryturę, choroby lub nagłego zgonu. Przezorny przedsiębiorca powinien być przygotowany na każdą ewentualność losu. Pytanie, które kiedyś zawsze się pojawi, to: co ma się stać z przedsiębiorstwem, jak zabraknie przedsiębiorcy?
Jeżeli przedsiębiorca ma dzieci, innych członków rodziny lub bliskie osoby, które chcieliby zastąpić przedsiębiorcę, to odpowiednio wcześnie należy przygotować sukcesję przedsiębiorstwa. Pierwszym zagadnieniem jest forma prawna, w której dotychczas było prowadzone przedsiębiorstwo. Tutaj często może być wskazana zmiana formy prawnej przed przekazaniem przedsiębiorstwa sukcesorą. Przy kupcach (Kaufmann) istniej możliwość ograniczenia odpowiedzialności sukcesorów za znane lub nieznane długi przedsiębiorstwa, które powstały przef sukcesją, przez odpowiedni wpis do rejestru handlowego (Handelsregister). Zatem korzystna może być odpowiednio wczesna rejestracja przedsiębiorstwa w rejestrze handlowym.
Korzystna może być ale też zamiana na spółkę osobową (Personengesellschaft) lub kapitałową (Kapitalgesellschaft), w szczególności kiedy senior nie chce przekazać juniorom całego przedsiębiorstwa naraz tylko najpierw ich przyjąć jako wspólników aby ich przyuczyć fachu i zapoznać z klientami i innymi partnerami biznesowymi. Z punktu widzenia formalnego łatwiej jest przekazać udziały w spółce z o.o. (GmbH lub UG) niż cały inwentarz przedsiębiorstwa samodzielnie działającego kupca.
Przy wyborze nowej formy prawnej zawsze pojawia się kwestia opodatkowania. Dochód spółek handlowych jest inaczej ustalany niż małych kupców i podlega innym podatkom niż dochód spółek osobowych oraz działalności jednoosobowej. Sama sukcesja przedsiębiorstwa ale też może wywołać skutki podatkowe. Tutaj należy wziąć pod uwagę podatek dochodowy od osób fizycznych (Einkommensteuer), podatek od darowizn i spadku (Schenkung- und Erbschaftsteuer), podatek obrotowy (Umsatzsteuer) oraz podatek od nabycia gruntów (Grunderwerbsteuer), jeżeli do przedsiębiorstwa należą nieruchomości. Wczesne i dobrze przygotowanie sukcesji przedsiębiorstwa tutaj może zaoszczędzić przekazującemu oraz sukcesorą dużo pieniędzy, z których w innym przypadku będzie się cieszył fiskus. Chodzi tutaj przede wszystkim o uniknięcie ujawnienia cichych rezerw (Stille Reserven) oraz kontynuowanie wartości księgowych (Buchwertfortführung), uzyskanie ulg podatkowych dla kontynuacji sum wypłat (Lohnsumme) przy podatku od darowizn i spadku, uniknięcie podatku obrotowego oraz od nabycia gruntów.
Kwestie prawa pracy zawsze pojawiają się wtedy, jeżeli w przedsiębiorstwie są zatrudnieni pracobiorcy. Niemieckie prawo pracy przewiduje kontynuacje dotychczasowych umów o pracę po przejściu przedsiębiorstwa na innego pracodawcę (Betriebsübergang). To trzeba odpowiednio przygotować i odpowiednio powiadomić pracobiorców o ich prawach, ponieważ pracobiorca nie musi się zgodzić na przyjęcie umowy o pracę przez nowego pracodawcę. Z drugiej strony też sukcesor może nie chcieć przejąć wszystkich pracobiorców lub zamienić ich na innych.
Kwestie prawa spadkowego zawsze się pojawiają, jeżeli do sukcesji dochodzi ze względu na zgon przedsiębiorcy. Ale też w razie przekazania przedsiębiorstwa ciepłą ręką (mit warmer Hand) w ramach antycypowanego dziedziczenia (vorweggenommene Erbfolge) może dojść do sporów pomiędzy przyszłymi spadkobiercami. Zatem przygotowanie przemyślanego testamentu lub nawet umowy o spadek (Erbvertrag) może być istotne dla udanej sukcesji przedsiębiorstwa.
Kwestie prawa rodzinnego pojawiają się wtedy, kiedy przedsiębiorca ma współmałżonka. Jeżeli małżonkowie zawarli ślub w Niemczech i nie wybrali przez intercyzę (Ehevertrag) innego małżeńskiego ustroju majątkowego (Gütterrecht), to podlegają ustrojowi wspólności przyrostu majątku (Zugewinngemeinschaft). Według tego ustroju współmałżonek nie może dysponować całością lub większą częścią swojego majątku bez zgody drugiego współmałżonka. Z reguły przedsiębiorstwo będzie stanowiło dużą część całego majątku przedsiębiorcy. Aby zapobiec niemiłym niespodzianką należy od początku omawiać kwestię sukcesji przedsiębiorstwa ze współmałżonkiem lub zawrzeć odpowiednio wcześnie stosowną intercyzę.
Na końcu sukcesorzy muszą się zastanowić czy nie wykorzystać znajomości rynku seniora przez zaoferowaniu mu umowy o doradztwo (Beratervertrag), także całkiem nie opuści swojego przedsiębiorstwa a dla juniorów jego rada może być cenna. Koniec końców wynagrodzenie z takiej umowy może dla seniora być też fajnym dodatkiem do emerytury bez stresu związanym z prowadzeniem całego biznesu.
Jeżeli przedsiębiorca nie ma bliskich osób, które chciałyby zastąpić przedsiębiorcę, to w grę wchodzi sprzedaż przedsiębiorstwa osobom trzecim. Ta kwestia dotyczy klasycznej materii przejęcia przedsiębiorstwa (Unternehmenskauf). Wiele niemieckich przedsiębiorców już jest w podeszłym wieku i często nie mają w rodzinie nikogo, kto mógłby zastąpić seniora, i wiele tych przedsiębiorstw trafi na rynek. Przejęcie dobrze funkcjonującego przedsiębiorstwa ze stałą klientelą i systemem dystrybucji może być ciekawe dla polskich przedsiębiorców działających w z tej samej branży, którzy starają się wejść na niemiecki rynek.
* Przejęcie przedsiębiorstwa (Unternehmenskauf)
Jeżeli ani sukcesja ani sprzedaż przedsiębiorstwa nie jest możliwa, to przedsiębiorca lub jego spadkobiercy muszą zakończyć działalność likwidacją (Liquidation) przedsiębiorstwa. Do tego należy zakończenie wszystkich umów, spieniężenie całego majątu oraz spłata wszystkich długów a na końcu skreślenie kupca z rejestru handlowego i wypłata pozostałego salda bankowego na prywatne konto byłego właściciela przedsiębiorstwa.
Kancelaria pomaga przy przygotowaniu sukcesji, przejęciu / sprzedaży lub likwidacji przedsiębiorstwa oraz w sporach pozasądowych i sądowych wynikających z tych czynności.